Hình ảnh
Thông tin
Người
Việt Nam ta vốn nặng tình non nước nên hình như tỉnh nào cũng muốn chọn
một ngọn núi và một dòng sông tiêu biểu cho tỉnh mình để tạo thêm ấn
tượng sâu sắc về quê hương. Xứ Đoài thì có núi Tản – sông Đà, xứ Nghệ
thì có núi Hồng – sông Lam, đất kinh kì thì có núi Ngự - sông Hương…
Còn Quảng Trị có non Mai – sông Thạch Hãn.
Non Mai tức núi Mai
Lĩnh, một ngọn núi đẹp ở gần chiến khu Ba Lòng. Sông Hãn là sông Thạch
Hãn, con hào thiên tạo phía bắc của Thành cổ Quảng Trị! Quảng Trị tuy
nhỏ nhưng lại là tỉnh phên dậu phía Bắc của kinh thành Huế và là nơi
phát tích của họ Nguyễn khi Nguyễn Hoàng mới vào dựng nghiệp ở Đàng
Trong, vì thế năm 1836, sau khi ổn định đất nước, vua Minh Mạng đã chọn
sông Thạch Hãn là một trong 9 thắng cảnh của đất nước để đúc vào Cửu
Đinh bày ở sân rồng coi như quốc bảo.
Ở Quảng Trị xưa đã có câu ca dao:
“Chẳng thơm cũng thể hương dàn
Chẳng trong cũng nước nguồn Hàn chảy ra”
Nguồn
Hàn là tên gọi dân gian chỉ sông Thạch Hãn. Về tên gọi Thạch Hãn, lâu
nay không ít người tự hiểu theo nghĩa chủ quan là… “mồ hôi của đá”.
Thực ra không phải như vậy, thạch thì đúng là đá rồi, còn hãn hay hàn
có nghĩa là ngăn cản. Vì ở giữa nguồn có một mạch đá ngầm chắn ngang
sông, tên sông đặt theo đặc điểm này, thành sông Thạch Hãn. Theo sách
“Đại Nam nhất thống chí” thì sông Thạch Hãn chỉ dài khoảng 170 dặm bao
gồm cả đầu nguồn, nghĩa là chỉ độ 100km. Với độ dài như vậy nên lượng
phù sa do sông tải đến không nhiều, trừ những ngày lũ lụt, nước thường
trong xanh nhìn thấy đáy. Điều đó được nói đến trong 2 câu thơ của Tam
Nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến:
“Tây phong Hà xứ xuy trần khởi
Bất tụ niên tiền triệt thể thanh”
Lương An dịch:
“Gió tây cuốn bụi dồn
Nước trong thấy đáy nay còn nữa đâu”
Sông
Thạch Hãn là con sông dài và đẹp nhất tỉnh Quảng Trị. Sông bắt nguồn từ
phía Đông dãy Trường Sơn ở phía Tây Nam của tỉnh. Dòng sông uốn lượn từ
hướng Đông và Đông Bắc, gặp sông Rào Quán lại chảy về hướng Đông rồi
ngược lên phía Bắc, nhập với sông Cam Lộ (tức sông Hiếu, chảy qua thị
xã Đông Hà) tại ngã ba Dã Độ (sau này quen gọi thành Gia Độ) rồi lại
quay về hướng Đông, đỗ ra cửa Việt Yên, gọi tắt là Cửa Việt. Không chỉ
từ xưa mà cho đến cả bây giờ, sông Thạch Hãn vẫn là mạch máu giao thông
đường thủy rất quan trọng của tỉnh Quảng Trị. Với hình thể uốn lượn
uyển chuyển như thế lại có thêm nhiều phụ lưu thuốc các huyện Triệu
Phong - Hải lăng là hai vựa lúa của tỉnh Quảng Trị như Vĩnh Định, Vĩnh
Phước, Điếu Ngao nên mật độ giao thông trên sông ngày càng lớn. Đặc
biệt, là con hào thiên tạo phía Bắc thành cổ Quảng Trị (nay là thị xã
Quảng Trị) con sông Thạch Hãn lại có vị trí chiến lược về quân sự. Câu
thơ được nhiều người biết đến trong bài thơ “Chị lái đò” của nhà thơ
Lương An:
“Đò em lên xuống Ba Lòng
Chở người cán bộ qua vùng chiến khu”
đủ
cho thấy tầm quan trọng của sông Thạch Hãn - lối duy nhất có thể lên
được chiến khu Ba Lòng. Lịch sử không thể nào quên được những ngày hè
của năm 1972, hàng vạn chiến sĩ đã bất chấp nguy hiểm, bí mật bất ngờ
vượt sông Thạch Hãn để lập nên những chiên công vô cùng hiển hách. Đã
có không biết bao nhiêu người trong số đó đã vĩnh viễn hóa thân cùng
sông nước cỏ cây… Ngày nay, dù đi bằng đường bộ hay đường sắt Bắc – Nam
ta đều gặp một dãy cầu gọi là cầu Thạch Hãn, bắc qua sông Thạch Hãn.
Đầu phía bắc có tượng đài trung đội Mai Quốc Ca. Trung đội chỉ vẻn vẹn
20 người với vũ khí bộ binh thông thường (nếu theo biên chế trong quân
đội thì trung đội phải gồm 3 tiểu đội, mỗi tiểu đội 12 người và thêm 1
trung đội trưởng), nhưng đã chiến đấu cực kỳ dũng cảm suốt một ngày
đêm. Trước sự phản kích điên cuồng của một tiểu đoàn địch đông gấp mấy
chục lần, có xe tăng và đại bác yểm trợ, họ đã chiến đấu đến hơi thở
cuối cùng, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chốt giữ, góp phần làm nên đại
thắng. Cả trung đội 20 người chỉ còn lại một người lính bị thương nặng,
được nhân dân địa phương cứu sống. Tượng đài Mai Quốc Ca ma tên người
chỉ huy dũng cảm, có 19 quả tim đỏ gắn lên, tượng trưng cho 19 liệt sĩ.
Để
tưởng nhớ đến hàng nghìn liệt sĩ đã anh dũng hy sinh trên dòng sông
Thạch Hãn, hàng năm, cứ vào dịp kỷ niệm ngày đất nước thống nhất, chính
quyền và nhân dân Quảng Trị đều long trọng tổ chức lể thả đèn hoa, bè
hoa trên sông Thạch Hãn. Lễ hội đã thực sự cuốn hút rất nhiều người,
đặc biệt là các lực lượng vũ trang và cựu chiến binh trong và ngoài
tỉnh tham dự.
Do đặc điểm tự nhiên nên các sông suối ở miền
trung thường ngắn và trong. Ở xứ Nghệ có câu “Nước sông Lam vừa trong
vừa mát”, nhưng thực sự được đi vào thơ ca, được các bậc đại khoa như
Bảng nhãn Võ Duy Thanh, Tam Nguyên Nguyễn Khuyến ca ngợi thì chỉ có
sông Thạch Hãn. Do phải chảy quanh co giữa núi rừng Trường Sơn, trải
qua lắm thác ghềnh với vô số đá ngầm, đá dựng, dòng nước trở nên trong
vắt. Với những nét đặc trưng đó, người dân Quảng Trị luôn coi sông
Thạch Hãn là biểu tượng của đạo lý trong sạch và ý chí kiên cường.
“Bụi hồng rong ruổi tới Trường An
Nghe nói đâu đây suối Bạch Đàn
Ấy cảnh tự nhiên ai khéo vẽ
Mà kho vô tận lúc nào khan
Bên đường xe ngựa nên dừng bước
Mượn thú non sông cũng tạm nhàn
Đây phải Liêm Tuyền chăng đó tá?
Muốn đem rửa ruột khách quan san”
Cảm tác qua sông Thạch Hãn - Bảng nhãn Võ Duy Thanh.
Liêm
Tuyền tức suối Liên ở tỉnh Thiểm Tây (Trung Quốc) là vùng đất tượng
trưng cho phong tục thuần hậu, dân biết thương nhau, người đi làm quan
đều biết giữ mình thanh liêm, không ăn hối lộ. So sánh sông Thạch Hãn
với Liêm Tuyền trong điển tích, tác giả muốn khẳng định đây là dòng
sông tượng trưng cho sự thanh cao, khách vãng lai nên dừng chân ngắm
cảnh để suy ngẫm mà tẩy sạch những gì còn vẫn đục trong lòng!
Địa điểm liên quan
Xem tất cả địa điểm...